Pierwszy na Kampusie

– 50-LECIE GMACHU PRZY UL. WITA STWOSZA 55¹

W bieżącym roku przypada 50 rocznica oddania do użytku pierwszego na terenie dzisiejszego Bałtyckiego Kampusu UG budynku, w którym mieścił się ówczesny Wydział Humanistyczny, a obecnie Wydział Historyczny i Wydział Filologiczny. Przed powstaniem kampusu Wydział Humanistyczny, działający w strukturze UG, a wcześniej w strukturach jego poprzedniczek – Państwowej Wyższej Szkoły Pedagogicznej, od 1952 roku Wyższej Szkoły Pedagogicznej, miał swoją siedzibę w Gdańsku-Oliwie, przy ul. Polanki 130, a od lipca 1948 roku – w Gdańsku-Wrzeszczu, przy ul. Sobieskiego 18

WYBÓR TERENU POD BUDOWĘ

Powstały w 1970 roku, w wyniku połączenia Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Gdańsku (WSP) z Wyższą Szkołą Ekonomiczną w Sopocie (WSE), Uniwersytet Gdański początkowo mieścił się w rozproszonych na terenie Trójmiasta budynkach odziedziczonych po szkołach poprzedniczkach. Nowe obiekty o funkcji naukowo-dydaktycznej i socjalnej miały zostać wybudowane na dużym, 32-hektarowym obszarze położonym pomiędzy dzielnicami Wrzeszcz i Oliwa.

Na terenach pomiędzy ulicąnWita Stwosza, aleją Grunwaldzką i ulicą Abrahama, na których obecnie znajduje się Bałtycki Kampus UG, niegdyś zlokalizowane były Pracownicze Ogrody Działkowe Miejskiego Zakładu Komunikacyjnego w Gdańsku (od 1946 roku pod nazwą Międzykomunalne Zakłady Komunikacyjne Gdańsk – Gdynia, a od 1951 roku – Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne Gdańsk – Gdynia)². Wzrost liczby studentów oraz dynamiczny rozwój naukowy Wyższej Szkoły Pedagogicznej w latach 60. XX wieku sprawiły, że niedogodności lokalowe stały się jeszcze dotkliwsze. Stąd WSP przyznano tereny pomiędzy dzielnicami Wrzeszcz oraz Oliwa, na których powstać miały nowe gmachy z przeznaczeniem zarówno naukowo-dydaktycznym, jak i administracyjnym. Lokalizacja ta zapewnić miała studentom bliskość przystanków komunikacji zbiorowej oraz osiedla akademickiego, a także umożliwić swobodną rozbudowę kampusu przez kolejne dekady.

KONKURS NA PROJEKT

W styczniu 1966 roku Stowarzyszenie Architektów Polskich (SARP) ogłosiło konkurs na koncepcję i projekt urbanistyczno-architektoniczny budynków Wyższej Szkoły Pedagogicznej. Pół roku później, podczas uroczystej gali, która odbyła się w Dworze Bractwa św. Jerzego w Gdańsku – siedzibie SARP Oddział Wybrzeże – wyłoniono zwycięzców konkursu. Pierwszą nagrodę otrzymali architekci z Warszawy: Witold Benedek, Stanisław Niewiadomski i Władysław Strumiłło. Drugie miejsce przypadło małżeństwu Ewie i Maciejowi Krasińskim. Trzeciej nagrody nie przyznano, natomiast czwartą otrzymał zespół w składzie: Wacław Kłyszewski, Jerzy Mokrzyński i Eugeniusz Wierzbicki. Ponadto przyznano trzy wyróżnienia.

Zwycięski projekt zakładał budowę czterokondygnacyjnych, powtarzalnych budynków z przeznaczeniem naukowym i dydaktycznym (pokoje dla pracowników, sale wykładowe oraz seminaryjne), połączonych z parterowym pawilonem, w którym znaleźć miały się m.in. aula oraz główne wejście do budynku. Początkowo planowano budowę obiektów przeznaczonych tylko dla Wyższej Szkoły Pedagogicznej, jednak powstanie w 1970 roku Uniwersytetu Gdańskiego wpłynęło na zmianę projektu. Nowa koncepcja zakładała, że w północnej części kampusu znajdą się budynki wydziałów humanistycznych, a w południowej części – wydziałów nauk ścisłych. W samym sercu kompleksu powstać miały natomiast gmachy rektoratu oraz biblioteki. Ostatecznie udało się zrealizować jednak tylko dwa z przygotowanych projektów i wybudować gmach Wydziału Humanistycznego (1972) oraz gmach Wydziału Matematyki, Fizyki i Chemii (1974). Dalsza rozbudowa kampusu została wstrzymana ze względu na brak środków finansowych. Głównymi projektantami gmachów byli profesorowie Politechniki Warszawskiej: Witold Benedek³ i Stanisław Niewiadomski⁴, natomiast szkic konstrukcji budynku wykonał dr inż. Zbigniew Pawłowski. Bezpośrednim inwestorem był Zarząd Inwestycji Szkół Wyższych w Gdańsku, natomiast wykonawcą – Gdańskie Przedsiębiorstwo Budowlane.

ROZPOCZĘCIE PRAC BUDOWLANYCH

W kwietniu 1970 roku doszło do przekazania placu budowy zlokalizowanego na rogu ulicy Abrahama i alei Grunwaldzkiej pod wytwórnię prefabrykatów, natomiast pół roku później, 1 października 1970 roku, przedstawiciele władz partyjnych i państwowych na szczeblu centralnym, wojewódzkim oraz miejskim wraz z reprezentantami Gdańskiego Przedsiębiorstwa Budowlanego i władz uczelni, uroczyście podpisali akt erekcyjny pod budowę gmachu Wydziału Humanistycznego. Następnie akt wmurowano pod fundamenty powstającego budynku. Pierwszą cegłę położyli

Zygmunt Kloskowski – „przodownik pracy” zatrudniony w Gdańskim Przedsiębiorstwie Budowlanym – oraz Tadeusz Burek – „zasłużony stoczniowiec” ze Stoczni Północnej. Kolejne cegły wmurowali Stanisław Kociołek – wiceprezes Rady Ministrów – i Henryk Jabłoński – minister oświaty i szkolnictwa wyższego. Projekt Wydziału Humanistycznego oraz innych planowanych na terenie kampusu budynków zakładał, że wybudowane zostaną one z prefabrykowanych elementów, tj. ramy typu H, stropów z płyt kanałowych oraz panwiowych nietypowych płyt podokiennych. Usztywnienie konstrukcji stanowić miały natomiast wylewane ściany szczytowe i ściany klatek schodowych. Projekty zakładały występowanie niezbędnych zróżnicowań elementów, dla przykładu zbrojenie płyt stropowych i ram przeznaczonych dla budynku Wydziału Humanistycznego miało być dostosowane do mniejszych obciążeń użytkowych niż w budynkach wydziałów nauk przyrodniczych.

Dwa lata później, w 1972 roku, zakończono budowę gmachu Wydziału Humanistycznego, którego łączna kubatura wynosiła 38 000 m3. Obiekt przeznaczony był dla wydziału oraz słuchaczy Studium Języków Obcych. Składał się on z pawilonu mieszczącego hol wejściowy, trzy audytoria stuosobowe i jedno trzystuosobowe oraz budynku czterokondygnacyjnego, w którym znajdowały się: na niskim parterze – biblioteka, bufet i pomieszczenia gospodarcze, na pozostałych kondygnacjach – pomieszczenia dydaktyczne i naukowe. We wnętrzach zastosowano podwieszane sufity, lakierowaną bezbarwnie stolarkę okienną, fornirowane skrzydła drzwiowe, podłogi z PCV (w holu z marmuru), a także boazerie listwowe (w audytoriach).

W projekcie gmachu Wydziału Humanistycznego uwzględniono także aranżację jego otoczenia. Plac przed wydziałem od strony ul. Wita Stwosza przeznaczono na parking, natomiast w przestrzeni pomiędzy humanistyką a planowanym budynkiem Wydziału Matematyki, Fizyki i Chemii usytuowano pieszo-samochodowy ciąg komunikacyjny.

Otoczenie gmachu nie mogło pozostać bez zieleni. W projekcie autorstwa mgr inż. Alicji Lipińskiej, częściowo inspirowanym pobliskim lasem bukowym, kluczową rolę odgrywały czerwona odmiana buków oraz inne drzewa z pomorskiej strefy biologicznej, tj. klony, lipy, jarzęby szwedzkie i rośliny iglaste, np. cisy, jałowce czy jodły. Nie można zapominać także o pozostałych na terenie przeznaczonym pod budowę drzewkach owocowych – świadectwie obecności dawnych ogródków działkowych.

Budynek oddano do użytku w październiku 1972 roku. Wówczas w auli odbyła się uroczysta inauguracja roku akademickiego 1972/1973.

Anna Siekierska
Archiwum
Uniwersytetu Gdańskiego
Szkoła Doktorska Nauk
Humanistycznych i Społecznych
Uniwersytetu Gdańskiego

---

• „ Architektura. Miesięcznik Stowarzyszenia Architektów Polskich SARP” 1973, R. XXVII, nr 12.
• „Dziennik Bałtycki” 1966, nr 153.
• Archiwum Politechniki Warszawskiej: – Teczka osobowa pracownika – Witold Benedek; – Teczka osobowa pracownika – Stanisław Niewiadomski
• Archiwum Akt Nowych: – Ministerstwo Edukacji Narodowej w Warszawie, sygn. 2521/8212, Witold Benedek
• Archiwum Państwowe w Gdańsku: – Miejska Rada Narodowa i Zarząd Miejski w Gdańsku, sygn. 1165/1037, Towarzystwo ogródków i osiedli działkowych w Gdańsku
• Archiwum Uniwersytetu Gdańskiego: – Dokumenty projektowo-kosztorysowe, sygn. 52/1, Projekt techniczno-roboczy zieleni Wydziału Humanistycznego; – Zbiór dokumentów Zarządu Inwestycji Szkół Wyższych; – Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Gdańsku, 8003/15, Sprawy Senackiej Komisji Inwestycyjnej; – Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Gdańsku, 8003/63, Inwestycje realizowane przez uczelnię
• Dział Inwestycji i Remontów Uniwersytetu Gdańskiego: – O-18/14; – O-18/25

---

1 Tekst powstał w nawiązaniu do wystawy czasowej „Pierwszy na Kampusie. 50 lat Wydziału Historycznego Uniwersytetu Gdańskiego”, która eksponowana jest w holu głównym Wydziału Historycznego do dnia 31 listopada br.

2 W drugiej połowie lat 40. XX wieku w Polsce na szerszą skalę zaczęły powstawać ogrody działkowe. Miały one stanowić pewne wytchnienie dla ludzi zamieszkujących zazwyczaj małe mieszkania w blokach. Ogródki te często nie tylko stawały się miejscem rekreacji, ale także dostarczały warzyw i owoców dla całej rodziny działkowicza. Dekret z 25 czerwca 1946 roku o ogrodach działkowych (Dz.U. 1946 nr 24, poz. 208) zakładał, że powstaną one przy każdym osiedlu mieszkaniowym, w którym co najmniej 20% ludności zamieszkuje domy zbiorowe pozbawione ogrodu. Ponadto nakładał on obowiązek zakładania pracowniczych ogrodów działkowych (POD) na zakłady pracy, które zatrudniają więcej niż 200 pracowników.

3 Witold Benedek urodził się 10 sierpnia 1930 roku w Łodzi. W roku 1940 wraz z rodzicami został przesiedlony z Łodzi do Warszawy, gdzie mieszkał do września 1944 roku. Od września 1944 mieszkał w Piotrkowie, skąd w styczniu 1945 roku powrócił do Łodzi. W 1948 roku zdał maturę w Miejskim Gimnazjum i Liceum im. Tadeusza Kościuszki. W tym samym roku, po zdaniu wymaganych egzaminów, został przyjęty na Wydział Architektury Politechniki Warszawskiej, gdzie w 1951 roku uzyskał dyplom inżynierski, a w 1954 roku – tytuł magistra. W 1954 roku podjął pracę zawodową w pracowni profesora Bohdana Pniewskiego (Miastoprojekt). Rok później, po wygranym konkursie na projekt Akademii Muzycznej w Warszawie, rozpoczął pracę na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej, gdzie do 1992 roku pozostawał jednym z głównych architektów. Od 1962 roku pracował w Zakładzie Badawczo-Projektowym Budownictwa Szkół Wyższych. Zaprojektował wówczas m.in. budynki dydaktyczne dla Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Gdańsku (potem – Uniwersytetu Gdańskiego) czy Warszawskiego Zgrupowania Naukowego (projekt niezrealizowany). Następnie, w 1973 roku, podjął pracę w Biurze Projektów Szkół Wyższych w Warszawie. W roku 1975 uzyskał stopień doktora nauk technicznych, a w 1993 – tytuł profesora. W latach 1991–1994 przewodniczył Kolegium Sędziów Konkursowych SARP. Podczas wieloletniej kariery Witold Benedek zaprojektował jeszcze m.in. budynki Biblioteki Politechniki Wrocławskiej, Wydziału Biologii Uniwersytetu Warszawskiego, Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie czy Uniwersytetu w Białymstoku. Zmarł w Warszawie w 2011 roku. Źródło: Archiwum Politechniki Warszawskiej (APW), Teczka osobowa pracownika – Witold Benedek; Archiwum Akt Nowych (AAN), Ministerstwo Edukacji Narodowej w Warszawie, sygn. 2521/8212, Witold Benedek.

4 Stanisław Niewiadomski urodził się 2 października 1928 roku we wsi Male na Wileńszczyźnie. Od 1930 roku mieszkał w Wilnie, gdzie pobierał naukę w szkole powszechnej (częściowo na tajnych kompletach), a następnie w gimnazjum męskim. W 1945 roku został repatriowany do Białegostoku, skąd wkrótce przeniósł się do Torunia, gdzie w 1948 roku zdał maturę w Liceum im. Tadeusza Kościuszki. W tym samym roku rozpoczął studia na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej. W 1954 roku uzyskał tytuł magistra. Jeszcze w czasie studiów został zatrudniony w pracowni Zasława Malickiego w biurze projektowym Miastoprojekt „ZOR”, a następnie w pracowni Stanisława Marzyńskiego w Biurze Rady Prymasowskiej. Po ukończeniu studiów podjął pracę w swojej Alma Mater. Początkowo na Wydziale Inżynierii, a od 1976 roku – na Wydziale Architektury. Równolegle pracował w zespole architekta Leonarda Tomaszewskiego w biurze projektowym Miastoprojekt „Stolica”. W 1982 roku wyjechał do Syrii na indywidualny kontrakt Polservice, jako ekspert w zakresie projektowania szkół wyższych, i zajmował się projektem Uniwersytetu w Homs. W 1982 roku uzyskał stopień doktora, zaś osiem lat później – stanowisko docenta kontraktowego. W latach 1988–1991 był przewodniczącym Kolegium Sędziów Konkursowych Oddziału Warszawskiego SARP. Zaprojektował m.in. budynki: Akademii Muzycznej w Warszawie, Wydziału Humanistycznego oraz Wydziału Matematyki, Fizyki i Chemii Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Gdańsku/Uniwersytetu Gdańskiego, Uniwersytetu w Homs, Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, Biblioteki Głównej Uniwersytetu w Białymstoku, zespół budynków Wydziału Biologii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu oraz most i trasę Łazienkowską. Zmarł w Warszawie w 2008 roku. Źródło: APW, Teczka osobowa pracownika – Stanisław Niewiadomski.