Świat nauki i świat biznesu niejednokrotnie się uzupełniają. Z tego połączenia powstaje relacja mogąca przynieść wyjątkowe i mierzalne korzyści. Pracownicy Centrum Transferu Technologii UG, rozumiejąc potrzeby zarówno naukowców, jak i przedsiębiorców, pomagają wprowadzać na rynek opatentowane wynalazki, które często realnie wpływają na nasze funkcjonowanie w otaczającej nas rzeczywistości. Niektóre z nich celują prosto w biznesowe podium.
Centrum Transferu Technologii Uniwersytetu Gdańskiego wspiera naukowców, przedsiębiorców i przedstawicieli poszczególnych instytucji na każdym etapie współpracy. W przypadku zespołów naukowych z UG współpraca z CTT rozpoczyna się najczęściej od zabezpieczenia praw własności intelektualnej i analizy, czy dany wynalazek ma potencjał komercyjny. Obecnie Centrum stopniowo wdraża nowe podejście do prac nad przygotowaniem wynalazku do wprowadzenia na rynek z wykorzystaniem metodologii IRL (KTH Innovation Readiness LevelTM). Podczas wstępnej ewaluacji pomysłu metodologia ta obejmuje następujące poziomy oceny:
- technologiczna innowacyjność pomysłu (TRL – Technology Readiness Level),
- prawa własności intelektualnej (IPRL – Intellectual Property Readiness Level),
- przygotowanie Zespołu (TeamRL – Team Readiness Level)
- gotowość biznesowa (BRL – Business Readiness Level),
- potrzeby klientów (CRL – Customer Readiness Level),
- gotowość inwestycyjna (FRL – Funding Readiness Level).
‒ Oczywiście każdy naukowiec, który dokonał satysfakcjonujących odkryć i chciałby się podzielić swoją wiedzą ze światem akademickim, powinien pomyśleć o ochronie swojego wynalazku – mówi Judyta Gawryś, brokerka innowacji z Centrum Transferu Technologii UG. – Między innymi po to tu jesteśmy, aby chronić wynalazki. Chcemy, aby naukowcy mieli świadomość, że zadzwonić do nas, napisać maila, umówić się na spotkanie stacjonarne lub online mogą praktycznie na każdym etapie badań. Nawet wtedy, gdy zastanawiają się, czy lepiej patentować, czy też ‒ publikować. Po takiej rozmowie i po decyzji o rozpoczęciu współpracy, zgłaszamy rezultat ich badań do urzędu patentowego. Na początku spotykamy się wspólnie z twórcą lub twórcami oraz rzecznikiem patentowym w celu opracowania zgłoszenia patentowego, które umożliwi ochronę własności intelektualnej.
Tym samym wynalazek przechodzi pod opiekę rzecznika patentowego. – W tym miejscu zaczyna się wytężona praca zespołu naukowego i CTT, która polega na opracowaniu z rzecznikiem patentowym dobrego merytorycznego zgłoszenia patentowego. Ujmujemy w nim jak najwięcej zastrzeżeń patentowych – tłumaczy Katarzyna Gronowska, dyrektorka Centrum Transferu Technologii UG. – Należy podkreślić, że to ogromny wysiłek dla naukowców Uniwersytetu Gdańskiego. Język patentowy różni się bowiem od języka artykułów i opracowań naukowych. Natomiast jeżeli chodzi o punktację i ewaluację, to za opublikowany artykuł punkty przyznawane są od razu. W przypadku zrealizowanych badań naukowych i tym samym wynalazków punkty przyznawane są za otrzymany patent, a procedura w urzędzie patentowym może trwać nawet kilka lat.
Warto wiedzieć, że po zgłoszeniu wynalazku w Urzędzie Patentowym RP już następnego dnia można publicznie ujawniać informacje o wynikach badań. Wszystko więc da się sprawnie zaplanować. Wcześniejsze działania są jednak niezbędne po to, by otrzymać bezpieczne wsparcie w urynkowieniu wynalazku dzięki znalezieniu przedsiębiorcy albo przedstawiciela inwestycji, który będzie chciał go wesprzeć finansowo.
Zanim się to jednak stanie, pracownicy Centrum Transferu Technologii pomagają twórcom danego wynalazku opracować atrakcyjną i zrozumiałą, zwłaszcza dla przedstawicieli biznesu, technologiczną ofertę. Następnie przychodzi czas na działania promocyjne, takie jak prezentowanie wyników badań na targach branżowych i konferencjach naukowych oraz na indywidualne spotkania ze znalezionymi przez CTT UG potencjalnymi partnerami biznesowymi.
Trzeba pamiętać, że w przypadku wynalazków na bardzo wczesnym etapie rozwoju (zdecydowana większość uzyskanych wyników badań akademickich) należy ocenić ich potencjał za pomocą profesjonalnych ekspertyz. Jeżeli wynalazek otrzyma pozytywną ekspertyzę, warto zastanowić się nad zainwestowaniem w rozwój badań. Dzięki temu zainteresowanie przedsiębiorców wynalazkiem będzie większe, co z kolei da większe szanse na wdrożenie technologii na rynek.
Gdy danym wynalazkiem zainteresuje się przedsiębiorca, rozpoczynają się negocjacje dotyczące komercjalizacji, zwieńczone przygotowaniem odpowiedniej umowy. ‒ Ta jednak musi być poprzedzona wieloma dodatkowymi analizami rynkowymi i wycenami ‒ opowiada Katarzyna Gronowska. – Zespół CTT UG poszukuje alternatywnych metod wsparcia finansowego, co wiąże się z realizacją dodatkowych projektów. Bez dodatkowego finansowania z takich programów, jak Inkubator Innowacyjności nie bylibyśmy w stanie rozszerzyć ochrony własności intelektualnej na arenę międzynarodową oraz wykonać rzetelnej, zewnętrznej wyceny rynkowej komercjalizowanych wyników.
Centrum Transferu Technologii wciąż poszerza bazę potencjalnych partnerów biznesowych. ‒ Proces poszukiwania partnera biznesowego często nie wygląda tak samo. Oczywiście mamy opracowane ramy i schematy działań, ale każda sprawa wygląda inaczej. Często wystawiamy oferty na różnych targach branżowych, personalizujemy je dla poszczególnych partnerów, nie staramy się znaleźć jedynie odbiorcy docelowego – bardzo często jest to partner, z którym wykonujemy dalsze badania nad rozwojem wynalazków i wchodzimy na przykład we wspólne projekty wdrożeniowe. To daje następne kilka lat na rozwój technologii i wprowadzenie jej na kolejny etap gotowości technologicznej do wdrożenia – mówi Katarzyna Gronowska.
Dyrektorka Centrum Transferu Technologii przypomina jednocześnie, że podczas całego procesu, który często trwa kilka lat, jej zespół stale kontroluje terminy i opłaty w urzędach patentowych. Urzędy bowiem nie wysyłają powiadomień i – kolokwialnie mówiąc – jeżeli przegapi się termin, bardzo łatwo stracić ochronę. W takiej sytuacji wynalazek automatycznie zostaje opublikowany w domenie publicznej i praktycznie każdy może z niego bezpłatnie korzystać. Dlatego należy pamiętać, aby terminowo odpowiadać na pisma i zarzuty w sprawie wynalazków. Na tym etapie mamy do czynienia z kolejnym merytorycznym wysiłkiem naukowców. Jednym słowem, żeby skomercjalizować wynalazek, trzeba przeprowadzić wiele dodatkowych analiz rynkowych, wycen i badań.
‒ Na koniec warto wspomnieć o zmianach – dopowiada Katarzyna Gronowska. – Od tego roku zaczęliśmy współpracę z nowym biurem rzeczników patentowych. Będziemy mieć większą możliwość współpracy w różnych obszarach ochrony własności intelektualnej, ponieważ mamy dostęp do większej liczby rzeczników ‒ polskich i europejskich ‒ zajmujących się poszczególnymi branżami, takimi jak farmaceutyka, biotechnologia, rynek kosmetyczny, branża spożywcza i chemiczna, branża materiałów budowlanych i wykończeniowych, branża turystyczna, wydawnicza, reklamowa, jak również specjalizujących się w rozwijaniu przedsiębiorczości internetowej. Warto też dodać, że pracujemy nad elektronicznym formularzem zgłoszenia innowacji, który ma ułatwić, usprawnić i przyspieszyć proces składania niezbędnej, wymaganej ustawowo, dokumentacji do CTT. Opracowaliśmy też nową stronę internetową, na której tłumaczymy całą naszą działalność. Dzięki tej stronie łatwiej jest również wyszukać wszystkie oferty technologiczne. Na koniec warto dodać, że jesteśmy w trakcie przygotowywania Tygodnia Własności Intelektualnej w UG [który odbędzie się w kwietniu br. ‒ przyp. red.], mającego między innymi rozpowszechnić wśród naszych naukowców wiedzę na temat współpracy z inwestorami, ochrony własności intelektualnej i innych związanych z tym zagadnień.
Centrum Transferu Technologii UG wciąż się rozwija i nieustannie pragnie służyć pomocą naukowcom Uniwersytetu Gdańskiego po to, aby jak najwięcej ciekawych wynalazków przeszło proces komercjalizacji i stało się użytecznymi dla nas w świecie, który nauka nieustannie ulepsza.
Sylwia Dudkowska-Kafar
RODZAJE UMÓW ZAWIERANYCH W PROCESIE KOMERCJALIZACJI WYNALAZKU
- Umowa o zachowaniu poufności – to tak zwana umowa NDA (non disclosure agreement) zawierana pomiędzy stronami zainteresowanymi współpracą. Zobowiązuje ona strony planujące nawiązać współpracę do zachowania w tajemnicy udostępnionych informacji poufnych oraz do określenia zasad odpowiedzialności w przypadku naruszenia warunków umowy. Jest ona zawierana przed podjęciem rozmów dotyczących komercjalizacji czy współpracy. Precyzyjnie określa informacje uznawane za poufne oraz przedstawia środki bezpieczeństwa, które powinny zostać zastosowane przez strony. Jednym słowem ‒ zabezpiecza interes każdej ze stron poprzez jasne określenie skutków niedochowania postanowień umownych.
- Umowa o współpracy – zawierana jest pomiędzy uczelniami, innymi instytucjami oraz podmiotami gospodarczymi. Ta umowa ma określić warunki dalszej współpracy pomiędzy stronami, np. w zakresie finansowania badań, dostarczania odczynników, raportowania postępów, promocji czy sporządzania publikacji. Na podstawie umowy o współpracy można również określić wkład własny uczelni podczas dokonywania zgłoszenia patentowego.
- Umowa przeniesienia praw własności intelektualnej do wyników badań naukowych – to fakultatywny rodzaj umowy zawieranej w imieniu uniwersytetu z twórcami rezultatów badań naukowych (chodzi tu o zgłoszenia wyników badań naukowych, prac rozwojowych lub know-how) wytworzonych bezpośrednio na uczelni. Twórcy, o których mowa, są najczęściej studentami, doktorantami lub emerytowanymi pracownikami uczelni, a w szczególnych przypadkach również pracownikami naukowymi. Umowa taka określa:
· zasady przeniesienia praw własności intelektualnej pomiędzy stronami,
· prawa i obowiązki stron,
· zasady oraz sposób wynagradzania w momencie komercjalizacji wyników badań naukowych.
W umowie tej chodzi zatem o przeniesienie praw własności. Uczelnia jest bowiem właścicielem wszystkiego, co zostało na jej terenie wypracowane, ale naukowcy nadal są twórcami – autorami. Jeżeli student/doktorant/emeryt chce zachować prawo własności, jest zobowiązany do partycypacji w kosztach zgłoszenia/patentu stosownie do wniesionego przez niego udziału. Z tego względu przeniesienie praw jest korzystne dla obu stron.
- Umowa o współwłasności praw do rezultatów badań – w jasny sposób reguluje wkład każdego członka zespołu, który przyłożył się do powstania innowacji, oraz wkład danej instytucji w rezultat badań. Określa ona również to, jak każda strona może wykorzystać rezultaty badań (np. poprzez zgłoszenie patentowe). Umowa o współwłasności określa uprawnienia współuprawnionych do patentu, procentowy podział praw oraz wkład twórczy poszczególnych osób. Reguluje też kwestie podziału kosztów zgłoszenia patentowego, późniejszego utrzymania prawa do patentu, zasad korzystania ze wspólnego patentu oraz podziału uzyskanych korzyści (np. normy udzielania licencji i sprzedaży). Umowa ta określa również roszczenia współuprawnionych w przypadku naruszenia wspólności patentowej.
- Umowa licencyjna – jest zawierana w procesie komercjalizacji bezpośredniej. Reguluje to, na jakich warunkach uczelnia wyższa udziela licencji zainteresowanemu podmiotowi, czyli np. przedsiębiorcy, oraz jakie są zobowiązania strony zainteresowanej względem udzielającego licencji. Zawiera upoważnienie do korzystania z prawa do patentu. Określa warunki korzystania z prawa, odpowiedzialność na wypadek nieprawidłowego wykonania umowy licencyjnej i zakres obowiązków licencjodawcy. Zawiera też informacje o formie i zakresie udzielanej licencji. Może to być:
· licencja pełna,
· licencja ograniczona,
· licencja wyłączna,
· licencja niewyłączna.
Ponadto w CTT UG przygotowywane są umowy sprzedaży praw do wyników badań, umowy o wykonanie prac badawczych, umowy MTA przekazania materiału do badań oraz udzielane jest wsparcie w zakresie zgodności umów konsorcjum z umowami o dofinansowanie przy zabezpieczeniu praw do własności intelektualnej w projektach polskich i międzynarodowych.
Autorzy:
Małgorzata Bastian, Judyta Gawryś i Karolina Irmgard Kądziela (brokerki innowacji – w CTT UG zajmują się opieką, wsparciem naukowców w procesie przyjmowania zgłoszeń, przygotowywaniem zgłoszeń patentowych podczas współpracy z rzecznikami patentowymi oraz kontaktami z biznesem), Tomasz Chyrek (radca prawny, zastępca dyrektora – w CTT UG zajmuje się wymienionymi wyżej umowami).
PRZYKŁADY WYNALAZKÓW ZAKOŃCZONYCH KOMERCJALIZACJĄ
Generator liczb losowych
Uniwersytet Gdański wraz z Universidad de Concepción z Chile opracował generator liczb losowych. Ze strony polskiej w pracach nad technologią uczestniczył dr hab. Marcin Pawłowski, prof. UG z Międzynarodowego Centrum Teorii Technologii Kwantowych. Ze strony chilijskiej w pracach nad wynalazkiem uczestniczył prof. Gustavo Lima. Metodą kwantowego generowania liczb losowych, zwłaszcza w loteriach i grach, oraz urządzeniem do kwantowego generowania liczb losowych zainteresowała się firma SeQure SpA. Po wielu negocjacjach podpisano międzynarodową umowę licencyjną pomiędzy Uniwersytetem Gdańskim, Universidad de Concepción a SeQure SpA. Firma rozpoczęła budowę prototypu urządzenia. Mowa o kwantowym generatorze liczb losowych, który potrafi automatycznie wykryć i w wielu przypadkach naprawić własną awarię lub atak hakerski. Co ważne, urządzenie to zachowuje bezpieczeństwo generowanych liczb losowych, nawet jeśli osoby trzecie miały do niego dostęp podczas produkcji i mogły zmanipulować jego elektroniczne komponenty. Wspomniany prototyp przystosowany jest do użycia w loteriach liczbowych. Zakupiła go największa chilijska loteria – Lotería de Concepción i w październiku 2021 roku, na wystawie zorganizowanej z okazji swojego 125-lecia, zaprezentowała go jako urządzenie, które będzie stosowane w przyszłości1.
Test na raka układu moczowego
Diagnostyczny test do wykrywania choroby nowotworowej nabłonka układu moczowego został wynaleziony przez prof. dr. hab. Adama Lesnera oraz dr Natalię Grubą z Wydziału Chemii UG. Ta metoda diagnozowania okazała się ogromnym sukcesem i alternatywą dla obecnie stosowanych metod wykrywania tej choroby. Co istotne, nowa metoda jest całkowicie bezinwazyjna dla pacjenta, bowiem aby wykryć schorzenie, pobiera się od pacjenta jedynie próbkę moczu. Centrum Transferu Technologii UG, które niemal od początku było zaangażowane we współpracę z twórcami testu, w styczniu 2024 sprzedało do niego prawa firmie Urteste. Zajmuje się ona dalszymi pracami badawczo-rozwojowymi, a ostatecznie wprowadzi produkt na rynek.
‒ Kiedy nie jest się z natury biznesmenem, to środowisko biznesowe i wszelkie zawiłe procedury współpracy z nim mogą przytłoczyć – powiedział prof. dr hab. Adam Lesner podczas wywiadu z Elżbietą Michalak-Witkowską z Zespołu Prasowego UG. ‒ Tu doskonale sprawdza się rola Centrum Transferu Technologii UG, które wspiera naukowców na każdym etapie ‒ od zgłoszenia patentowego i zabezpieczenia prawa do własności aż po proces poszukiwania partnera biznesowego. Ich pomoc przy monitorowaniu terminów opłat w urzędach patentowych, odpowiadaniu na liczne pisma czy wykonywaniu wielu dodatkowych analiz rynkowych, wycen i badań, jest niezwykle cenna2.
Źródło:
Zespół Prasowy UG
1 Zob. https://ctt.ug.edu.pl/podpisanie-miedzynarodowej-umowy-licencyjnej-z-firma-sequre-spa-z-chile-na-wykorzystanie-technologii-ug-i-universidad-de-concepcion/
2 Zob. https://ctt.ug.edu.pl/udana-komercjalizacja-stworzonego-przez-naukowcow-ug-testu-na-raka-ukladu-moczowego/