Według koncepcji zrównoważonego rozwoju możliwe jest zaspokojenie potrzeb współczesnego społeczeństwa bez jednoczesnego ograniczania możliwości rozwoju przyszłych pokoleń. Zakłada ona jednocześnie, że rozwój gospodarczy może następować w parze z rozwojem środowiska i społeczeństwa. Na Uniwersytecie Gdańskim realizacją celów zrównoważonego rozwoju zajmuje się Centrum Zrównoważonego Rozwoju UG. O tym, jak wprowadza się tę ideę w środowisku akademickim, dlaczego warto to robić oraz jakie korzyści niesie jej realizacja z pracownikami Centrum rozmawia Agnieszka Bień.
▶ W jaki sposób Centrum realizuje misję podnoszenia świadomości w zakresie zrównoważonego rozwoju w otoczeniu społeczno-gospodarczym?
Sylwia Mrozowska: Przede wszystkim uważamy, że powinniśmy ściśle współpracować z otoczeniem uniwersytetu i przenosić uniwersytecką, specjalistyczną wiedzę do przestrzeni publicznej. Staramy się to robić, działając w gremiach eksperckich oraz rekomendując pracowników UG do pracy w takich zespołach. Odpowiadamy również na zgłaszane przez podmioty z otoczenia UG potrzeby kompetencyjne, edukacyjne i warsztatowe. Mamy świadomość tego, jak ważna jest rola naszego uniwersytetu w transformacji energetycznej Polski. Jesteśmy największym uniwersytetem w północnej Polsce, a to właśnie tu będzie rozwijał się sektor morskiej energetyki wiatrowej, energetyki jądrowej czy technologii wodorowych. Zrównoważony rozwój jest kluczowy dla rozwoju Pomorza, a nasz uniwersytet wyróżnia się szczególną dbałością o realizację jego idei oraz o sprawy klimatu.
▶ Czy mogłaby pani podać przykład tego typu współpracy?
Sylwia Mrozowska: Uniwersytet Gdański jest sygnatariuszem Porozumienia sektorowego na rzecz rozwoju morskiej energetyki wiatrowej w Polsce, które zostało podpisane 15 września 2021 roku z inicjatywy Ministerstwa Klimatu i Środowiska. Jestem członkinią Rady Koordynacyjnej oraz koordynatorką wiodącą piątej grupy roboczej: Edukacja społeczna, w pracach której biorą udział przedstawiciele kilkudziesięciu instytucji, w tym administracji publicznej, inwestorów, podmiotów uczestniczących w łańcuchu dostaw dla morskiej energetyki wiatrowej, jednostek samorządu terytorialnego, podmiotów systemu oświaty, szkolnictwa wyższego i nauki. 1 lipca 2022 roku w Centrum Zrównoważonego Rozwoju odbędzie się posiedzenie piątej grupy roboczej z sesją networkingową. W pracę wszystkich sześciu grup roboczych zaangażowani są pracownicy naukowo-dydaktyczni i doktoranci Uniwersytetu Gdańskiego. Mamy tutaj silną reprezentację. Aktywnie działamy również w Pomorskiej Platformie Rozwoju Morskiej Energetyki Wiatrowej na Bałtyku, utworzonej 25 września 2020 roku i koordynowanej przez Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego. Jesteśmy zaangażowani w prace Rady do spraw Innowacji Offshore oraz Grupy Zrównoważonego Zarządzania Morzem Bałtyckim. Centrum Zrównoważonego Rozwoju, w ramach programu „Edukacja na rzecz zrównoważonego rozwoju” – koordynowanego przez doktor habilitowaną Dorotę Pyć, profesor UG – uruchomiło Studia Podyplomowe Edukacja na rzecz zrównoważonego rozwoju: morska energetyka wiatrowa. Przygotowujemy również katalog ofertowy Uniwersytetu Gdańskiego skierowany do sektora morskiej energetyki wiatrowej we współpracy z Centrum Analiz i Ekspertyz, Univentum Labs i Centrum Transferu Technologii. Współpracujemy ściśle z Centrum Morskiej Energetyki Wiatrowej Politechniki Gdańskiej, m.in. prowadząc wspólne działania edukacyjne dla szkół średnich, organizując otwarte wykłady czy rozmowy z podmiotami sektora morskiej energetyki wiatrowej. W naszej ofercie edukacyjnej już niedługo pojawią się studia podyplomowe przygotowywane w ramach Związku Uczelni Fahrenheita – mitygacja i adaptacja do zmiany klimatu. Ale to nie wszystko, co robimy w tym zakresie. Nasi przedstawiciele zasiadają m.in. w Gdańskim Forum Zmian Klimatu oraz Gdańskiej Radzie Równego Traktowania przy Urzędzie Miasta Gdańska. Rozpoczynamy współpracę z Urzędem Marszałkowskim.
Barbara Kijewska: Zależy nam na szerokiej współpracy z regionalnymi instytucjami edukacyjnymi, młodzieżą oraz nauczycielami, których postawy będą kluczowe dla wdrażania idei zrównoważonego rozwoju. Ostatnio uczestniczyliśmy w konferencji „Szkoła zrównoważonego rozwoju – jaka powinna być?”, zorganizowanej przez Młodzieżową Radę Miasta Gdańska, Centrum Nauki Hevelianum, Kreatywną Pedagogikę i Europejskie Centrum Solidarności. Wspólnie z Hevelianum przygotowaliśmy cykl warsztatów przeznaczonych dla uczniów szkół ponadpodstawowych, których celem jest kompleksowe przedstawienie przyczyn i skutków obecnego kryzysu środowiskowego, zwłaszcza różnych aspektów związanych z problemem współczesnej zmiany klimatu. Projekt ze strony CZRUG koordynuje geograf, doktor Dawid Weisbrodt. Od września otwieramy nabór na intensywny kurs dokształcający z zakresu komunikacji międzykulturowej dla nauczycieli i nauczycielek pracujących w grupach wielokulturowych. Celem kursu będzie wsparcie kadry pedagogicznej pracującej z migrantami.
▶ Wspomniała pani, że Centrum organizuje kurs, którego celem jest wspieranie osób pracujących z osobami doświadczającymi migracji. Czy wojna na Ukrainie przyczyniła się do podjęcia przez Centrum jakichś działań w tym zakresie?
Irena Chawrilska: To może ja odpowiem na to pytanie. Czas pandemii, wojna tuż za polsko-ukraińską granicą i widmo kryzysu na światową skalę to warunki, w których wszyscy funkcjonujemy. W tym roku zorganizowaliśmy w ramach programu „Kulturalnie o zrównoważonym rozwoju” trzy spotkania, które były okazją do wymiany doświadczeń i wspólnej refleksji studentów, uczniów, nauczycieli, akademików. Rozmawialiśmy nie tylko o wspieraniu Ukrainy, lecz także o planach i działaniach podejmowanych razem z osobami z Ukrainy. Jedno ze spotkań poświęciliśmy na rozmowę o kryzysie uchodźczym, a inspiracją do dyskusji była dla nas animacja Przeżyć w reżyserii Jonasa Pohera Rasmussena. Obecność uczniów doświadczających migracji w naszych szkołach, doświadczenie pandemii skłoniły nas do zajęcia się zagadnieniem dobrej edukacji w czasach kryzysu.
▶ A czy Centrum zajmuje się kwestią migracji również naukowo?
Elżbieta Czapka: Czekamy na rozstrzygnięcie konkursów w ramach programu Horyzont Europa, do których złożyliśmy aplikacje między innymi poświęcone kwestiom migracji. Współpracujemy również z badaczami z Migration Platform na Uniwersytecie Maltańskim. We współpracy z kanadyjską naukowczynią, profesor Jennifer Gerwing, realizujemy badania dotyczące barier komunikacji migrantów w ramach uniwersyteckiego Programu Wsparcia Humanistyki Gdańskiej.
▶ Współpraca międzynarodowa wydaje się bardzo ważna w działaniach podejmowanych przez Centrum.
Sylwia Mrozowska: Współpraca międzynarodowa jest konieczna do podejmowania działań na rzecz zrównoważonego rozwoju. Współpracujemy na przykład z uczelniami z zagranicy w ramach konsorcjum SEA-EU. Ostatnio gościliśmy doktora Censu Caruanę, uznanego specjalistę z zakresu zrównoważonego rozwoju, wykładowcę w Centrum Edukacji i Badań nad Środowiskiem Przyrodniczym na Wydziale Edukacji Uniwersytetu Maltańskiego. Jeden z jego wykładów – „Education for sustainable development for adults, youth and community” – zostanie niedługo udostępniony na naszej stronie internetowej. Kilka dni temu odbyliśmy spotkanie z naukowcami z Uniwersytetu Michigan Dearborn, a na początku czerwca warsztaty, które prowadziła ekspertka gospodarki cyrkularnej, doktor Patrizia Ghisellini z włoskiego Università degli Studi di Napoli Parthenope. Pracujemy również na rzecz poszerzenia oferty kształcenia w języku angielskim na UG. W ramach programu SPINAKER jesteśmy zaangażowani w realizację projektu „TOWNSHIP – w kierunku miast zrównoważonych estetycznych i wspólnych: intensywne międzynarodowe programy kształcenia”, którego kierownikiem jest doktor Grażyna Chaberek.
Irena Chawrilska: Braliśmy również udział w projekcie „Narracje o zrównoważonym rozwoju – perspektywa polska” realizowanym dzięki dofinansowaniu NAWA. W ramach tego programu współpracujemy ze studentami z Trinity College w Dublinie. Stoimy na stanowisku, że międzynarodowa współpraca badawcza jest kluczem do sukcesu na drodze realizacji celów zrównoważonego rozwoju i dlatego umiędzynarodowienie Centrum traktujemy niezwykle poważnie.
▶ W jaki sposób studenci i doktoranci uczestniczą w działalności Centrum?
Barbara Kijewska: Nie wyobrażamy sobie rozwoju Centrum bez studentów i doktorantów, są oni obecni we wszystkich naszych działaniach. Prowadzimy dla nich staże, podczas których przeprowadzają wywiady, realizują własne projekty i pomysły. Przykładem aktywności stażystów jest zrealizowana we współpracy z Centrum Produkcji Filmowej i Dokumentalnej UG seria wywiadów z naukowcami UG dotycząca zrównoważonego rozwoju. 3 czerwca, podczas Dnia Zrównoważonego Rozwoju, nasi stażyści przygotowali bardzo ciekawe warsztaty dla młodzieży licealnej. Wydarzenie zorganizowane zostało w ramach projektu Science Club koordynowanego przez doktor habilitowaną Barbarę Pawłowską, profesor UG, doktor habilitowaną Beatę Grobelną, profesor UG, i doktor Magdalenę Markiewicz.
Bartosz Duraj: Wspólnie z Towarzystwem Edukacyjnym Wiedza Powszechna oraz Centrum Aktywności Studenckiej i Doktoranckiej UG współorganizowaliśmy 2 czerwca galę finałową w ramach projektu Pomorska Akademia Kompetencji Społecznych, którego celem było rozwinięcie kompetencji miękkich ponad stu dwudziestu uczniów szkół średnich. W ramach projektu współfinansowanego przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej uczniowie realizowali mikroinicjatywy na rzecz swojego otoczenia. W Centrum sprawuję funkcję koordynatora programu współpracy z otoczeniem społecznym. Poza współpracą z NGO bliskie są mi środowiska studenckie i doktoranckie. Wspólnie z kolegami i koleżankami ze szkoły doktorskiej planujemy przygotowanie projektu do pierwszego Akademickiego Budżetu Obywatelskiego. Należy nadmienić, że doktoranci są zaangażowani w prace Grupy roboczej do spraw rozwoju kadr i systemu kształcenia w ramach Porozumienia sektorowego na rzecz rozwoju morskiej energetyki wiatrowej w Polsce. Uważam to za cenne doświadczenie. Warto w tym miejscu również wspomnieć o inspirującym dla studentów i doktorantów cyklu spotkań „Zaprojektuj badania SDG w UG”, realizowanym przez Centrum we współpracy z Biurem Nauki.
▶ Jak postępują prace na rzecz przekształcania UG w zielony uniwersytet?
Krzysztof Szczepaniak: Zmieniamy Uniwersytet Gdański w uczelnię przyjazną środowisku. Współpraca placówek naukowych z biznesem i samorządem oparta jest na zaufaniu i długofalowych celach. Uczelnia jest instytucją, która może wziąć odpowiedzialność za jej animację. Z tego względu Centrum Zrównoważonego Rozwoju zaangażowało się w organizację Kongresu Biznes Przyszłości, podczas którego lokalni przedsiębiorcy prezentowali rozwiązania proekologiczne dla instytucji. W ramach programu Zielony Uniwersytet w Uniwersytecie Gdańskim wprowadzane są zmiany i uzupełnienia infrastrukturalne. Zaangażowanie pionu administracji centralnej, kierowanego przez kanclerza Jacka Jętczaka, doktora Mirosława Czapiewskiego oraz Centrum, doprowadziło do zamontowania na dachu budynku neofilologii w maju 2022 roku pierwszej instalacji fotowoltaicznej. Projekt został dofinansowany ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku. Poprawa efektywności energetycznej uczelni musi przebiegać w sposób kompleksowy i planowy. Na zlecenie Uniwersytetu Gdańskiego spółka Energa-Operator przeprowadziła audyt oświetlenia zewnętrznego na głównym kampusie uczelni. Uzyskane w 2022 roku wyniki raportu wskazały na duże możliwości zaoszczędzenia zużywanej energii elektrycznej. Wymaga to jednak poniesienia dodatkowych nakładów inwestycyjnych na modernizację infrastruktury. Działania z tym związane będą włączone do planu inwestycji i remontów.
Centrum aktywnie współpracuje z Centrum Polityki Zakupowej. Wdrażanie zasad zrównoważonego rozwoju do struktur zarządzania, zatrudnienia, organizacji pracy, finansów i usług na terenie kampusu wymaga podejmowania decyzji odpowiedzialnych środowiskowo. Tego rodzaju inicjatywą są zrównoważone zamówienia publiczne [green public procurement – red.], które mają zapewnić celowe i racjonalne wydatkowanie środków publicznych z zachowaniem dbałości o środowisko naturalne. Jedną z najważniejszych administracyjnych ról w tym procesie pełni Centrum Polityki Zakupowej, które opracowuje i wdraża, począwszy od 2022 roku, uniwersytecką zrównoważoną politykę zakupową. Efekty „zielonej” polityki zakupowej będą przynosiły korzyści dla środowiska w długofalowej perspektywie.
Sylwia Mrozowska: Współpraca z całą społecznością akademicką jest podstawą transformacji naszego uniwersytetu w zielony uniwersytet i realizacji celów zrównoważonego rozwoju. Po półtora roku działalności możemy powiedzieć, że zaangażowanie naukowców, pracowników administracji i innych jednostek uniwersyteckich w nasze działania jest bardzo duże. Chcielibyśmy podziękować wszystkim tym, którzy wspierają nas w codziennych działaniach i rozumieją, że to właśnie praca zespołowa jest niezbędna, aby uniwersytet mógł wnieść swój wkład w realizację niezwykle złożonych i trudnych celów Agendy 2030. Warto podkreślić, że zespół Centrum jest interdyscyplinarny, a w realizacji naszych przedsięwzięć wspierają nas Maria Karbowska, która jest odpowiedzialna za administrowanie Centrum, Szymon Gronowski, który odpowiada za sprawy promocji, i Jolanta Mrozek – odpowiedzialna za zarządzanie projektami.
▶ Jakie plany na przyszłość ma Centrum?
Sylwia Mrozowska: Planów mamy bardzo dużo. Od ukończenia narzędzia zbierania danych na temat działań SDG w UG i wydania raportu dotyczącego badań SDG w UG do rozszerzenia Programu stażowego o studentów zagranicznych. Najbliższym działaniem będzie międzynarodowa konferencja naukowa „Nauka i Edukacja na rzecz zrównoważonego rozwoju”, na zorganizowanie której otrzymaliśmy grant Ministerstwa Edukacji i Nauki. Konferencja odbędzie się w listopadzie tego roku. Już dzisiaj zapraszamy na nią społeczność naszej akademii. Zapraszamy też do śledzenia naszej strony internetowej i profilu na Facebooku: www.czrug.ug.edu.pl; https://www.facebook.com/czrug oraz do odwiedzenia biura, które mieści się na Wydziale Chemii UG w skrzydle F, pokoje 302–304.
Dziękuję za rozmowę.