Dlaczego warto było powołać Związek Uczelni Fahrenheita? Jak wpłynie on na reputację i rozpoznawalność Gdańska jako ośrodka akademickiego w Polsce i Europie? Jakie zadania związane z konsolidacją trzech najsilniejszych uczelni na Pomorzu udało się już zrealizować, a jakie zamierzamy podjąć w przyszłości? ‒ opowiada prof. Adriana Zaleska-Medynska, dyrektor Związku.
Utworzenie Związku Uczelni Fahrenheita (ang. Fahrenheit Universities, FarU) to ogromna szansa na zwiększenie rozpoznawalności i reputacji Gdańska jako silnego ośrodka akademickiego, ale też na rozwój dla wszystkich trzech uczelni wchodzących w jego skład: GUMed, PG i UG. Reputacja każdej uczelni wyższej wynika przede wszystkim z osiągnięć naukowych jej pracowników i w szerszej perspektywie pozwala przyciągać kolejnych naukowców i studentów o wysokim potencjale. Uczelnie są również siłą napędową gospodarki opartej na wiedzy, stąd mogą wpływać na konkurencyjność miasta, jak też całego regionu.
O tym, że konsolidacje przynoszą duże korzyści, świadczą przykłady integracji uczelni zagranicznych, gdzie doprowadziło to przede wszystkim nie tylko do poprawy pozycji danego ośrodka akademickiego w rankingach krajowych, ale też przede wszystkim w rankingach międzynarodowych. Przykładami są m.in. fuzje uczelni francuskich (Universite Grenoble Alpes, Paris 6, Paris 11), brytyjskich (University of Manchester) czy fińskich (Aalto University).
To nie wszystko. Najczęściej opisywane korzyści wynikające z konsolidacji uczelni to również wzmocnienie konkurencyjności i rozpoznawalności uczelni na poziomie krajowym i międzynarodowym, bardziej wydajne zaspokajanie potrzeb różnych grup interesariuszy, w szczególności pracowników, studentów i pracodawców, oraz lepsze wykorzystanie obiektów, a także większa elastyczność umożliwiająca sprostanie dynamicznie zmieniającym się wymaganiom przestrzennym. Dotychczasowe doświadczenia na świecie wskazują, że efektem konsolidacji są również nowe źródła przychodów, zwiększona rekrutacja oraz możliwość zatrzymania najzdolniejszych studentów na uczelniach.
CO JUŻ ZROBILIŚMY?
Związek Uczelni Fahrenheita został powołany 15 września 2020 roku, mija zatem pierwszy rok jego działalności. Pierwsze miesiące koncentrowały się na działaniach organizacyjnych, które są niezbędne do dalszej działalności FarU, tj. od prac nad statutem Związku, uzyskaniem odpowiednich wpisów w rejestry, po koncepcję wizualną obejmującą opracowanie logo i strony internetowej, a także zaprojektowanie oraz zaplanowanie kampanii informacyjnych i promocyjnych dotyczących Związku.
Już te pierwsze działania wymagały zaangażowania i współpracy specjalistów z zakresu prawa, pracowników działów promocji i rzeczników prasowych naszych trzech uczelni, a także ekspertów zewnętrznych. W marcu br. rozpoczęliśmy wspólny projekt „Wspieranie procesów konsolidacji uczelni”, w ramach którego powołano 21 zespołów międzyuczelnianych. Pracują one nad przygotowaniem kompleksowej analizy oraz studium wykonalności procesu federalizacji naszych uczelni we wszystkich ważnych etapach tego procesu. Ponadto przedstawiciele naszych uczelni uczestniczą w warsztatach prowadzonych przez ekspertów zewnętrznych, w tym Elsevier – firmy, która zajmuje się m.in. analizą i udostępnianiem danych oraz informacji naukowej. Na podstawie tych działań przygotowywane są scenariusze określające optymalny program działań wspólnych oraz skorelowane programy działań dla każdej z uczelni przystępującej do federacji.
Związek Uczelni zaangażował się również we współpracę z Urzędem Marszałkowskim oraz Urzędem Miejskim w Gdańsku. Udało się wypracować koncepcję kilku wspólnych inicjatyw uczelni oraz jednostek samorządowych, które zostały zawarte m.in. w nowym Regionalnym Programie Strategicznym i obejmują np. utworzenie wspólnego Welcoming Center, a także inicjatyw promujących przedsiębiorczość akademicką i podjęcie studiów w naszym regionie.
NAJWAŻNIEJSZE ZADANIA NA PRZYSZŁOŚĆ
W najbliższych miesiącach, oprócz dalszej realizacji działań wymienionych wcześniej, planujemy wspólne wystąpienia i prezentacje naszych trzech uczelni. Potencjał utworzenia Związku zaprezentujemy m.in. na targach InfoShare 2021, które odbędą się w dniach 14–15 października w hali AmberExpo w Gdańsku, ale zamierzamy dyskutować o nim również w szerokim gronie akademickim.
Dużym wyzwaniem będą debaty zatytułowane „Po co nam Związek Uczelni Fahrneheita w Gdańsku?”, które kierujemy do społeczności akademickiej naszych uczelni, a które odbędą się na każdej z nich w listopadzie i grudniu. Planujemy też zorganizować wspólnie z Urzędem Miejskim w Gdańsku „Dzień Fahrenheita”, który ma się odbyć w dniu urodzin naszego patrona, tj. 24 maja przyszłego roku. Chcielibyśmy, żeby ta impreza, planowana w formule podobnej do festiwalu nauki, na stałe wpisała się do kalendarium imprez naszego regionu.
Wspólnie z władzami samorządowymi chcemy też przeprowadzić kampanię zachęcającą do studiowania w Pomorskiem, a także pracujemy nad nowymi programami stypendialnym, które pozwolą przyciągnąć najzdolniejszych kandydatów na studia, jak również doktorantów do realizacji ciekawych programów badawczych na naszych uczelniach.
To oczywiście nie wszystko. Chcemy, by Związek Uczelni Fahrenheita stał się spoiwem i wyróżnikiem nie tylko naszego miasta i naszych uczelni, ale całego regionu Pomorza. Już wkrótce poinformujemy o kolejnych inicjatywach, które jeszcze mocniej zbliżą nas do realizacji tego celu.
Intensyfikacja działań w ramach uwspólniania niektórych obszarów działalności z naszymi przyjaciółmi z Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego oraz Politechniki Gdańskiej, pod egidą Związku Uczelni w Gdańsku im. Daniela Fahrenheita, to jeden z głównych celów w najbliższej przyszłości. Znaczenie tej współpracy pragnę podkreślić z nieukrywaną dumą i satysfakcją, jako jeden z inicjatorów tego ważnego, konsolidacyjnego przedsięwzięcia, a także pierwszy jego dyrektor. Wspólnie z rektorami GUMed i PG głęboko wierzymy w to, iż razem możemy zdziałać naprawdę więcej, zachowując jednocześnie, co niezwykle ważne, pełną autonomię każdej z uczelni w ramach Związku, a może w przyszłości fahrenheitowskiej federacji uniwersytetów w Gdańsku.
NAJCZĘŚCIEJ ZADAWANE PYTANIA DOTYCZĄCE FarU
PYTANIA OGÓLNE
- W jaki sposób stopniowa konsolidacja trzech uczelni ma wzmocnić naszą pozycję na arenie krajowej i międzynarodowej?
Każda z uczelni członkowskich ma duży potencjał i osiągnięcia naukowe, o czym świadczą dotychczasowe sukcesy i bardzo dobre wyniki pierwszej edycji prestiżowego konkursu „Inicjatywa Doskonałości – Uczelnia Badawcza” czy programie partnerstw europejskich uczelni – European Universities. Ponadto aż 43 naukowców z uczelni tworzących Związek zaliczono do grona 2% najbardziej wpływowych naukowców na świecie w rankingu przygotowanym przez Uniwersytet Stanforda.
Wspólne badania interdyscyplinarne i inicjatywy sukcesywnie realizowane w obszarach synergicznych stanowią solidne podstawy do tego, by stworzyć w Gdańsku rozpoznawalny ośrodek akademicki, mogący z powodzeniem konkurować z najlepszymi w Europie i na świecie.
Formowanie większego, silniejszego ośrodka akademickiego może skutkować także lepszymi, interdyscyplinarnymi programami, szeroką ofertą dydaktyczną, skuteczną administracją oraz zwiększonym potencjałem zarządzania zmianami. Integracja uczelni umożliwia również zacieśnienie współpracy z lokalnymi władzami oraz z lokalnym otoczeniem gospodarczym.
Poprzez nasze działania chcemy budować nową jakość w polskiej nauce, wzmacniać relacje z przemysłem i biznesem, a także sprawić, by najzdolniejsi maturzyści i młodzi naukowcy wybierali Gdańsk jako odpowiednie miejsce do studiowania i budowania kariery zawodowej.
- Jaki jest harmonogram łączenia trzech uczelni (określony w latach)? Związek, czy federacja? Kiedy zmiany zostaną wdrożone i jak będą rozłożone w czasie?
Aby proces stopniowej konsolidacji się powiódł, należy na niego patrzeć w perspektywie kilku, a nawet kilkunastu lat. Obecne działania w ramach Związku mają nas przede wszystkim przygotować do federacji, która w pełni utrzyma autonomię tworzących ją uczelni. Jej utworzenie będzie możliwe dopiero po przeprowadzeniu kompleksowych analiz oraz, co ważne, rozległych konsultacji w obrębie społeczności akademickich, a zatem należy przyjąć perspektywę przynajmniej 3–7 lat.
Obecne działania podejmowane przez uczelnie członkowskie służą przede wszystkim wypracowaniu strategii federalizacji i identyfikacji obszarów możliwych do uwspólnienia w perspektywie krótko-, średnio i długoterminowej. Na przykładzie ośrodków zagranicznych, w tym m.in. uniwersytetów w Paryżu, wiemy, że to proces wieloetapowy, odbywający się w długiej perspektywie czasowej.
W pierwszym okresie działalności Związku Uczelni głównym dążeniem jest wypracowanie efektów synergii przede wszystkim na poziomie finansowym, m.in. poprzez racjonalizację kosztów utrzymania trzech uczelni (wspólne zakupy energii elektrycznej itp.), a także zwiększenie efektywności w zakresie działalności badawczej i dydaktycznej. Ponadto trwające prace ukierunkowane są na optymalizację działań związanych z dostępem do zasobów bibliotecznych dla pracowników i studentów GUMed, PG i UG, opracowanie systemu elastycznego dostępu studentów wszystkich uczelni do akademików czy wspólną realizację wybranych usług z zakresu zamówień publicznych.
- Czy przewidziany jest dialog ze społecznością akademicką trzech uczelni? W jakiej formule?
Każda zmiana budzi obawy. Komunikacja ze środowiskiem akademickim, jak też otoczeniem zewnętrznym, jest jednym z kluczowych działań. Podstawowym narzędziem komunikacji będzie strona internetowa FarU (akronim od angielskiej nazwy Fahrenheit Universities) oraz profile w mediach społecznościowych, poprzez które będziemy informować społeczność o rzeczach ważnych, bieżących działaniach, a także udzielać odpowiedzi na istotne pytania dotyczące Związku, obszarów działań, korzyści z nich wynikających itp.
Planowany jest cykl debat w każdej uczelni członkowskiej z udziałem rektorów GUMed, PG i UG, pozwalający lepiej zrozumieć ideę utworzenia Związku Uczelni oraz zachęcający społeczność akademicką do zaangażowania się w jej propagowanie. Idea Związku jest prezentowana na posiedzeniach Senatów uczelni członkowskich, by w środowisku wewnętrznym budować/wzmacniać świadomość marki FarU, przybliżać jej cele i główne kierunki wspólnego działania.
NAUKA
- Czy zintegrowanie w obrębie jednej federacji tak dużej liczby pracowników naukowych ma swoje uzasadnienie? Czy federalizacja uczelni zwiększy fundusze na naukę?
Zdecydowanie tak. Jedyną szansą na utworzenie ośrodka naukowego o międzynarodowej renomie jest integracja i wspólne działania. Wspólna reprezentacja interesów i celów naukowców uczelni wchodzących w skład FarU przełoży się również na lepsze dostrzeżenie ich w instytucjach odpowiadających za finansowanie projektów badawczych.
Potencjał Związku Uczelni to 44 tys. studentów, prawie 4 tys. pracowników naukowo-badawczych i ponad 1700 doktorantów, co plasuje nas na liście uniwersytetów o średniej wielkości.
W szerszej perspektywie czasowej wyższa rozpoznawalność ośrodka naukowo-badawczego poprawi również pozycję naukowców skupiających się w swojej pracy na najbardziej rozwojowych dyscyplinach naukowych, a stworzenie wspólnych biur projektowych umożliwi przyspieszenie procedur i poprawi efektywność pozyskiwania środków finansowych.
- Jak będzie wyglądać proces afiliacyjny Związku Uczelni?
W przypadku utworzenia federacji trzech uczelni wchodzących w skład Związku, nadal podkreślana będzie przynależność naukowców i pracowników do macierzystej uczelni, a dodatkowym elementem będzie podkreślenie przynależności danej uczelni do Związku Uczelni Fahrenheita.
- Czy wydziały reprezentujące te same lub podobne dyscypliny zostaną połączone (np. Wydział Chemiczny PG, Wydział Chemii UG i Wydział Farmaceutyczny GUMed czy Wydział Zarządzania i Ekonomii PG, Wydział Ekonomiczny UG i Wydział Zarządzania UG)?
Wydziały na poszczególnych uczelniach wchodzących w skład Związku Uczelni Fahrenheita nie będą łączone, a organizacja pracy i struktura tych Wydziałów pozostaną bez zmian. FarU umożliwi natomiast swobodną współpracę naukową pomiędzy wydziałami, których działalność jest do siebie zbliżona. Władze uczelni rozważają również wprowadzenie nowego systemu grantów, które wspomogą prowadzenie wspólnych prac badawczych pomiędzy zespołami GUMed, PG i UG. Opracowany ma zostać także nowy, łatwiejszy proces aplikacji o granty międzynarodowe dla zespołów międzyuczelnianych.
DYDAKTYKA
- Co z podobną ofertą dydaktyczną wydziałów? Czy planowane jest łączenie tych jednostek?
Aktualnie oferta kształcenia każdej z uczelni tworzących Związek jest odrębna. Wspólnie jako FarU oferujemy 143 kierunki studiów, co nie tylko pozwoli zwiększyć naszą konkurencyjność, ale również powinno przyciągnąć większą liczbę kandydatów na studia spoza regionu.
Jednocześnie mamy już dobre praktyki w zakresie tworzenia międzyuczelnianych programów wspólnych studiów, chociażby kierunek biotechnologia prowadzony na Międzyuczelnianym Wydziale Biotechnologii UG i GUMed, kierunek technologie kosmiczne i satelitarne prowadzony z udziałem naukowców z PG i UG czy kierunek inżynieria mechaniczno-medyczna prowadzony przez GUMed i PG. Dzięki tym doświadczeniom uważamy, że możliwe jest tworzenie wspólnej oferty wykorzystującej interesujące rozwiązania dydaktyczne stosowane w uczelniach partnerskich.
- Czy studenci będą mieli możliwość wyboru zajęć w ramach Związku? W jaki sposób będą otrzymywać zaliczenie?
Studenci oczywiście mogą brać udział w zajęciach prowadzonych na innych uczelniach i utworzenie Związku Uczelni powinno ułatwić taką możliwość. W przypadku studiów I i II stopnia taka możliwość istnieje dla indywidualnego toku studiów. W przypadku Szkół Doktorskich doktorant za zgodą dyrektora wyrażoną po zasięgnięciu opinii prowadzących zajęcia oraz promotora może zaliczać zajęcia prowadzone w innej szkole doktorskiej lub w innych formach kształcenia prowadzonych na poziomie 8 Polskiej Ramy Kwalifikacji. Co do sposobu zaliczenia, stosujemy zaliczenie bez oceny. Pozytywne zaliczenie zajęć w dowolnej formie będzie zatem spełniało ten warunek.
- Jaki dyplom ukończenia studiów będą otrzymywać studenci? Czy będzie zachowana nazwa macierzystej uczelni? Co z tytułami zawodowymi?
Obecnie obowiązujący stan prawny wymaga, aby kierunek był przyporządkowany do dyscypliny wiodącej. Dyplom może być wspólny, może być podwójny – jest wiele możliwych rozwiązań prawnych do zastosowania.
ORGANIZACJA
- Czy utworzenie Związku Uczelni oznacza redukcję zatrudnienia w uczelniach? Czy zostaną ujednolicone wynagrodzenia? Będzie jeden rektor i senat?
Pierwszym i najważniejszym etapem jest na chwilę obecną utworzenie federacji uczelni, w których zachowana będzie autonomia funkcjonowania Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego, Politechniki Gdańskiej oraz Uniwersytetu Gdańskiego. Przełoży się to także na obszar kadrowy, w którym uczelnie również pozostaną autonomiczne. Po utworzeniu federacji kontynuowany będzie proces uwspólniania wybranych obszarów działalności, ale wyłącznie na polach, na których będzie to korzystne dla każdej uczelni współtworzącej federację.